Đều như vắt tranh ý nghĩa là gì? Vậy tranh hay Đều Như Vắt Chanh mới đúng ?
Đa số mọi người đều nhầm lẫn là “đều như vắt chanh” nhưng thực sự “đều như vắt tranh” mới là chính xác, đây là một sự thật thú vị, một sự nhầm lẫn ít ai biết, bất ngờ ngỡ ngàng ngơ ngác và bật ngửa.
Đều như vắt tranh chính xác là gì?
Câu thành ngữ “Đều như vắt tranh” ý nói về một cái gì đấy rất đồng đều. “Vắt tranh” trong câu thành ngữ này là một thao tác trong quá trình làm những tấm bằng cỏ tranh để sử dụng khi làm nhà. Cỏ tranh còn có tên gọi khác là bạch mao căn, cỏ tranh săng, nhả cà, lạc cà… thuộc họ nhà lúa phân bố từ đồng bằng đến vùng trung du, miền núi ở cả ba miền Bắc, Trung, Nam nước ta.
Ngày xưa, cỏ tranh là vật liệu phổ biến được sử dụng để làm nhà. Người ta thường bện cỏ tranh thành từng tấm (để lợp mái hoặc dựng vách) theo kích thước phù hợp với quy mô của nhà, quy trình này được gọi là “đánh tranh”.
Đánh tranh là một kỹ thuật khó, yêu cầu tính thẩm mỹ cao, các nắm sợi tranh (hay còn gọi là một vắt) phải đều tăm tắp để khi lợp lên mái trông đẹp và sẽ không bị thấm nước mưa.
Mỗi khi “đánh” tranh phải dùng một tay nắm đống sợi tranh thành một vắt, muốn cho đều tăm tắp mười vắt như chục thì lượng sợi tranh trong tay phải vừa vặn sao cho ngón cái cụng với ngón trỏ, nếu ít hơn thì thêm vào và ngược lại. Nếu các vắt tranh lỏi chỏi không đều thì khi lợp lên sẽ dễ bị thấm nước mưa và đứng trong nhà trông lên sẽ không được đẹp. Trong lúc tay này nắm vắt tranh thì tay kia phải khéo léo “bắt” vắt tranh đưa vào hom (3 thanh tre ngâm được vót thành sợi có chiều dài bằng tấm tranh) và chỉnh sửa cho đều.
Như thế, từ vắt trong vắt tranh không phải động từ mà là danh từ, như trong câu “Mang mấy vắt cơm đi ăn đường” hay “Mỗi đùm hai vắt xôi” (theo Từ điển tiếng Việt). “Đều như vắt tranh” ý nói làm một cái gì đấy rất đồng đều.
Mái nhà lợp bằng tranh rất bền, mát mẻ hơn so với lợp bằng ngói, tôn. Với những mái lợp dày 15 – 20cm có tuổi thọ lên tới 20 – 30 năm.
Đều như vắt chanh thì sao?
Giờ ta quay lại câu ” đều như vắt chanh” rõ ràng rằng ngày nay nhiều người quen với hành động ” vắt chanh” hơn là ” vắt tranh”. Bởi cỏ tranh để lợp mái nhà thì từ lâu đã không còn được sử dụng nữa, trẻ con sinh ra giờ không hiểu cỏ tranh là cái gì. Thế thì câu ” đều như vắt tranh” bỗng trở nên khó hiểu. Khi dùng lại phải mất thời gian giải thích vì sao lại là ” tranh” và như vậy vô hình chung nó đã phản lại quy tắc của Thành ngữ là dễ nhớ dễ hiểu và thuận mồm thuận tai.
Trong khi ngày nay thì quả chanh là quả rất phổ biến, nó có mặt ở khắp mọi nơi, từ chợ cóc đến siêu thị, và cũng có vô số các sản phẩn đồ ăn đồ uống, mỹ phẩm làm từ chanh. Có lẽ cũng vì sự phổ biến đó mà một đứa trẻ lên 5 cũng hiểu thế nào là ” Vắt chanh” và câu ” đều như vắt chanh” quen thuộc và dễ hiểu hơn, không cần một học giả uyên bác nào giải thích cho câu thành ngữ ấy cả.
Ngày nay không chỉ người nói dùng “đều như vắt chanh” mà ngay cả các báo điện tử cũng thường đăng các title có từ này. Bởi nó đã là một câu thành ngữ thông dụng dễ hiểu.